Nieuws: onder de verf van Lucas

24 augustus 2016

Drieluik

Het drieluik met het Laatste Oordeel van Lucas van Leyden (Leiden ca. 1494-1533) staat tot 2019 opgesteld in het Rijksmuseum. Ter vervanging van het drieluik toont Museum De Lakenhal in een op ware grootte opgestelde fotomontage de ondertekening onder de verflagen. Die ondertekening werd zichtbaar met behulp van een speciale fotografische techniek, de zogenoemde Infra Rood Reflectografie. Uit de gedetailleerde ondertekening blijkt Lucas’ uitzonderlijk talent, niet alleen als schilder maar ook als tekenaar.

Hoogtepunt

Het immense schilderij uit 1527 geldt als een van de hoogtepunten van de Renaissance in de Noordelijke Nederlanden. Lucas schilderde het Laatste Oordeel in opdracht van de kinderen van Claes Dirksz. van Swieten, een vermogende houthandelaar en burgemeester van Leiden, ter plaatsing bij zijn graf in de Pieterskerk. De binnenzijde toont het Laatste Oordeel en de buitenzijde de heiligen Petrus en Paulus.

Arceringen

Lucas bracht de ondertekening van Laatste Oordeel direct aan op de witte plamuurlaag die het ruwe hout bedekt. De ondertekening in zwart krijt was bedoeld als leidraad tijdens het schilderen. Binnen de contouren van de hoofdvormen van de compositie gebruikte Lucas arceringen om schaduw aan te geven in de vleeskleurige partijen en in de kleding. Voor de donkerste delen gebruikte hij kruisarceringen. Ook bracht hij wassingen aan met verdunde zwarte verf, bedoeld als ondermodellering van de uiteindelijke verflaag.

Reflectografie

De Infra Rood Reflectografie is ontwikkeld in de jaren 1970 en werd voor het eerst toegepast op het Laatste Oordeel. De ondertekening geeft inzicht in het wordingsproces van een specifiek kunstwerk en is vaak van belang bij restauraties. Het drieluik met het Laatste Oordeel is recent opnieuw gefotografeerd, waarbij voor het eerst de voorstellingen volledig gescand konden worden. De IRR-fotomontage is uitgevoerd door het Rijksbureau voor Kunsthistorische Documentatie in Den Haag, in samenwerking met het Rijksmuseum en Museum De Lakenhal.

Deze presentatie maakt deel uit van de tentoonstelling Leidse meesters rond het Laatste Oordeel en is te zien tot het moment van restauratie en uitbreiding van het museum. De presentatie van de ondertekening is mogelijk gemaakt met financiële steun van Matrix B.V., Leiden.