Interview bij Kunstroute 2024

In Camellia Yangs werk speelt de cactus de hoofdrol

Door Yaël Vinckx

Dit artikel verscheen eerder in het Leidsch Dagblad.

Vraag Camellia Yang naar het kunstwerk dat ze nog wil maken en ze zegt: ‘Een kamer vol dode planten’. Pardon? ‘Ik droom van een kamer die van vloer tot plafond is gevuld met de gedroogde resten van planten.’ Háár planten welteverstaan, want dode planten uit andermans tuin of kamer gebruikt ze niet. ‘Ik moet de planten hebben zien leven en doodgaan.’

In die gedroomde kamer loopt een gangetje van de deur naar de muur. Daar kunnen bezoekers door heen lopen. ‘En elke keer als ze per ongeluk een blad of stengel aanraken, verpulvert deze een beetje meer.’

Camellia Yang heeft iets met planten. Ze staan in haar kamer, in haar atelier en keren regelmatig terug in haar kunstwerken. Van de resten van een verdroogde cactus maakte ze de letter F, op een klein doek. Ze staat voor de strijd van Facebook tegen fake news. Boven een reeks glazen objecten, bestaande uit een steeds verder smeltende flesvorm die de klimaatverandering verbeeldt, hangen twee gedroogde bladeren van de strelitzia. En overal in haar atelier zie je een cactus.

De kunstenaar Camellia Yang komt van ver. Ze heeft de halve wereld over gereisd voordat ze in Leiden landde. Geboren in Bejing, woonde ze tot haar eenentwintigste in China. Ze droomde er van een carrière als kunstenaar - als kind tekende ze eindeloos op de muren van het huis, tot ergernis van haar moeder - maar zoals zo vaak werd ook aan haar verteld dat daar geen toekomst in zat. Ze stapte over naar een opleiding telecommunicatie.

Ze ging naar Frankrijk, om een master in hetzelfde vak te halen. En daar liep de kunst tegen haar op, letterlijk, in de vorm van de Chinees Lo. Lo, die kunst maakt van Chinees geld, vroeg haar of ze yuans wilde ruilen voor euro’s. ‘Ik heb yuans en je mag ze hebben, als je me je atelier laat zien’, zei Yang.

Beroemd

Het was haar eerste stap in de wereld van de kunst. Lo maakte kunst voor de lokale gemeenschap in Antibes, onder meer sculpturen van en voor de inwoners. ‘Tot dan dacht ik dat een kunstenaar pas geslaagd is als hij beroemd is, als iedereen zijn werk kent. Maar Lo liet me inzien dat dat niet het geval is. De mensen om hem heen kenden zijn werk, en dat was genoeg.’ Lo was ook de eerste die tegen haar zei: ‘Je hebt talent’. Onder zijn aanmoedigingen groeide Yangs geloof in zichzelf, en daarmee in een toekomst als kunstenaar.

De volgende stap was Amsterdam, waar ze aan de slag ging als designer bij een website. Haar elfde baan, telde ze na, en die constatering leidde tot haar artiestennaam: the 11th me.

Nadat ze zich in Frankrijk de moed van een kunstenaar en in Nederland de naam van een artiest had aangemeten, was het tijd voor de volgende stap. Op naar Berlijn, waar ze terechtkwam bij Atelier Balzer. Ze volgde er tekenlessen, maar de belangrijkste les die ze er leerde was die van positieve aanmoediging. Dat het goed was wat ze maakte, ook al was het voor 95 procent geslaagd. ‘Dat was ik niet gewend in China, daar worden complimenten zelden gegeven. Sterker, daar vraagt men: waar is die andere 5 procent?’

Vertrouwen

Gedreven door haar ervaringen in Berlijn besloot ze zich aan te melden aan de kunstacademie van Londen. Ze leerde er vele technieken, met kritiek omgaan en kreeg er meer vertrouwen in zichzelf. En in Londen begreep ze ook; om daadwerkelijk the 11th me te worden, moest ze de diepte in.

Die diepte heeft ze gevonden, zegt ze, in de studie filosofie aan de Universiteit Leiden. In die andere delen van de wereld had ze geleerd over zichzelf, in Leiden leerde ze over de wereld. Dat ze niet op zichzelf bestaat, maar bij de gratie van andere mensen en bovenal van de natuur. Dat wat je in haar atelier aan Haagweg 4 ziet ‘slechts het topje van een ijsberg is’, maar dat daaronder een hele wereld schuilt, waarop the 11th me staat.

Tussen de soms luidruchtige kunstenaars in verzamelgebouw Haagweg 4 is Yangs atelier een oase van rust. Ze beschrijft de kunstenaar in zich en haar kunst als twee uitersten; hebzuchtig en nederig tegelijk. Hoe dat kan? ‘Ik wil altijd meer maar deins er tegelijk voor terug om mijn prestaties te vieren.’ Opscheppen over haar werk zal ze nooit doen. Heeft ze vanuit haar cultuur mee gekregen. ‘Er is een Chinees gezegde dat luidt: Een paard dat honderden kilometers kan rennen, moet worden herkend.’

Hoeft ze niet uit te leggen, toch?

Nou ja, misschien toch wel. Wat ze bedoelt: een kunstenaar kan niet pronken met de eigen prestaties, dat moet iemand anders voor hem doen.

Vaak zie je die bescheidenheid in haar werken terug: in het stapeltje witte doeken bijvoorbeeld, waarop ze in het Chinees over haar dagelijkse beslommeringen kalligrafeert, als een dagboek. Iedere dag noteerde ze hoe lang ze daar mee bezig was, tot ze aan 24 uur kwam. Toen bundelde ze de doeken.

Ze wil er het begrip tijd mee ter discussie stellen. ‘Iedereen zegt: Tijd is geld, tijd is waardevol. Maar wat is waardevol? Voor mij is kalligraferen waardevolle tijd. Waar besteed jij jóuw waardevolle tijd aan?’

Felle kleuren

Maar in haar nieuwe werk, te zien tijdens de aankomende Kunstroute, is alles anders. Weg zijn de ingetogen kleuren, verdwenen is de nederigheid. Roze, rood, groen – de felle kleuren schreeuwen van de doeken. Alleen de cactus is gebleven.

‘Ik raakte onder de indruk van de cactus tijdens een bezoek aan Brazilië, waar ik een bergwand vol cactussen zag.’ Ze had altijd gedacht dat de cactus sterk en stekelig was – een plan die eerder mensen afstoot dan aantrekt. Maar op die berg in Brazilië zag ze iets anders. ‘De cactussen bleken prachtige kleuren te hebben, die veranderden naarmate de zon over de helling trok. En het binnenste van de cactus bleek – eenmaal verwerkt in een stoofpot - verrassend zacht en sappig.’

In haar werken, zegt ze, staat de cactus symbool voor feminisme. Euh? Nu, aan de Universiteit Leiden leerde ze dat feminisme van alle tijden, continenten en culturen is. En van alle mensen. ‘Feminisme gaat niet alleen over vrouwen, het bevrijdt ook mannen, van het opgelegde idee dat zij altijd sterk moeten zijn en weinig emoties mogen tonen.’

Dus als ze zegt dat de cactus symbool staat voor feminisme, bedoelt ze niet dat de cactus hard van buiten en zacht van binnen is – dat zou te veel voor de hand liggen. Bovendien, een vrouw is niet per definitie ‘zacht’. Ze bedoelt wel dat je niet altijd direct ziet wat iets is. Yang: ‘There’s always more to it.’

Met medewerking van Renée van Egmond

Tijdens de Kunstroute, op 21 en 22 september, is het werk van Camellia Yang te zien in haar atelier in Haagweg 4.