Beeldbank

Pilgrims naar Amerika - en de grenzen van vrijheid

• Toelichting op de objecten is te vinden onder de afbeeldingen.
• Bekijk de voorwaarden voor gebruik van de persafbeeldingen.

Toelichting op de objecten

1. Lakenloodje. Schenking van John LaFountain. Museum De Lakenhal, Leiden.
De Pilgrims namen wollen stoffen uit Leiden mee om kleding van te maken. Lakense stoffen waren ook geliefd bij Native Americans en dienden als ruilmiddel voor bevervellen. Dit lakenloodje – dat was bevestigd aan lakense stof – is gevonden in de vallei van de Hudsonrivier.

2. Vuursteengeweer. Museum De Lakenhal, Leiden.
Vuurwapens en ijzeren steekwapens werden door kolonisten in Amerika geïntroduceerd, waardoor de inheemse bevolking niet alleen kon worden overheerst maar grotendeels ook worden uitgeroeid. Nog altijd is voor veel Amerikanen het dragen van wapens een symbool van vrijheid en moed. Daarmee is het een belangrijk onderdeel van hun identiteit waarin onafhankelijkheid en individualisme centraal staan.

3. De Groenmarkt met gezicht op de Stille Rijn in Leiden, 1660. Hendrick van der Burgh. Aankoop met steun van de Vereniging Rembrandt, 1959. Museum De Lakenhal, Leiden.
Op 1 mei 1609 arriveerden de Pilgrims in het centrum van Leiden. De Waag (links) was het eindpunt van veerdiensten tussen Leiden, Haarlem en Amsterdam. Hier zetten de Pilgrims voor het eerst voet aan wal. De stadskraan voor het waaggebouw takelde bagage en goederen aan wal.

4. Toestemming om zich in Leiden te vestigen, 12 februari 1609. Jan van Hout. Erfgoed Leiden en Omstreken, Stadsarchief 1574 – 1816.
Dit is de schriftelijke toestemming waarin staat dat de Pilgrims zich met ongeveer 100 mannen en vrouwen in Leiden mogen vestigen. Het document is op 12 februari 1609, namens het stadsbestuur, geschreven door stadsecretaris Jan van Hout. Vermoedelijk was de geloofsgemeenschap rond John Robinson groter dan de in de toestemming vermelde honderd personen omdat kinderen niet werden meegerekend.

5. Het vertrek van de Pilgrims uit Delfshaven, 1620. A. Willaerts. Rose-Marie and Eijk de Mol van Otterloo Collection.
Dit schilderij is mogelijk een unieke eigentijdse afbeelding van de Pilgrims die in Delfshaven aan boord gaan van de Speedwell. Let op de enorme hoeveelheid militaire uitrusting: mannen dragen musketten en helmen, een vrouw heeft een spies vast. Deze passagiers zijn zo nodig bereid om te vechten.

6. Perth assembly, 1619. David Calderwood. Universitaire Bibliotheken Leiden.
Een jaar voor hun vertrek naar Amerika publiceerden de Pilgrims in Leiden dit pamflet. Het werd onmiddellijk verboden in Engeland omdat het de Koninklijke besluiten bekritiseerde – die in 1618 waren genomen tijdens een vergadering in Perth in Schotland. In dit pamflet verwoorden de Pilgrims hun afkeur van de viering van Kerstmis en Pasen, de bisschoppelijke hiërarchie en het gebruik om te knielen tijdens de heilige communie.

7. Portret van Jacobus I, 1566-1625. Anoniem. Collectie Museum Prinsenhof Delft / Bruikleen Mauritshuis, Den Haag.
James I had een afkeer van de aanhangers van predikant Browne, die zich niets aantrokken van de bisschoppelijke hiërarchie van de Angelicaanse staatskerk. De koning meende dat God hem zijn positie als absoluut heerser had verleend en daarmee was kritiek op hem heiligschennis. Op bevel van James I werden de ‘Brownisten’, de afscheidingsbeweging waartoe de Pilgrims behoorden, beboet, gevangen of verbannen.

8. Brede en smalle weg met Christus tijdens de bergrede, ca. 1580. Omgeving Gillis Mostaert. Museum Catharijneconvent, Utrecht. Foto Ruben de Heer.
Dit schilderij toont Jezus tijdens de Bergrede. De weg naar de brede poort, rechts, lijkt makkelijk, maar leidt uiteindelijk tot het hellevuur. Veel Spaanse soldaten kiezen deze weg, onwetend wat hen te wachten staat. Links ligt een veel smallere weg. De mensen die hun kruis oppakken en het smalle pad verkiezen boven de brede weg wacht, aan het einde van een moeilijke weg vol verleidingen, het hemelse Jeruzalem.

9. IJzeren hamerkop, 17de eeuw. Erfgoed Leiden en Omstreken.
In maart 1621 sloten de Pilgrims een vredesverdrag met Massasoit Ousamequin, hoofdsachem van de Pokanoket op Rhode Island en in Zuidoost-Massachusetts. Als dank schonken de Pilgrims ijzeren gereedschap en kookgerei aan de Native Americans, die alleen gebruiksvoorwerpen van hout, aardewerk of steen hadden.

10. Geneva Bible. Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.
De Pilgrims baseerden zich uitsluitend op de Geneva Bible. Deze ‘bijbel van het volk’ was in 1560 vertaald door uitgeweken protestante Engelsen in Geneve, de stad van de hervormer Calvijn. In deze vertaling werd bij moeilijke passages uitleg gegeven. Deze toelichting was calvinistisch gekleurd en werd gehaat door James I omdat zijn almacht en heilig koningschap daarin werden weerlegd.