Leiden Universiteitsstad

De Universiteit Leiden is de oudste universiteit van Nederland. Willem van Oranje vindt dit een passend geschenk aan de stad, als dank voor de inzet en moed tijdens het beleg van Leiden. Vanaf haar oprichting speelt de universiteit een voortrekkersrol in het verzamelen van informatie en objecten. Zij is daarmee een voorloper van het eigentijds museum.

De Leidse Universiteit is van het begin af aan protestants, anders dan katholieke universiteiten in Parijs (gesticht in 1170), Orléans (1306) en Leuven (1425). Aan de Leidse universiteit zijn vaak hevige discussies over de protestantse leer gaande. Deze tolerantie is voor veel buitenlandse geleerden een belangrijke reden om naar Leiden te komen. Boeken en pamfletten die elders verboden zijn worden hier gedrukt. Zo publiceren de Engelse protestanten, die later als ‘The Pilgrims’ naar Noord-Amerika zullen trekken, hier hun controversiële religieuze geschriften.

Eigen waarneming

Ook de Franse filosoof René Descartes publiceert in 1637 in Leiden zijn beroemde Discours de la méthode met daarin de beroemde zin ‘Ik denk, dus ik ben’. Tegen het einde van de 17e eeuw verandert hierdoor het wetenschappelijke denken revolutionair. Kennis is voortaan een zaak van de eigen waarneming.

Verzamelingen

Om zelf te kunnen waarnemen legt de universiteit allerlei bonte verzamelingen aan ‘ten algemeene nutte’. Zowel voor nieuwsgierige studenten, als voor burgers. Ook het Leidse stadsbestuur verzamelt vanaf de 16e eeuw objecten en kunstwerken. Dit zijn vooral om kunstwerken of herinneringsobjecten uit het stadsverleden. Het altaarstuk Het Laatste Oordeel van Lucas van Leyden is hier een voorbeeld van.

Stadsmuseum

In de 18e en 19e eeuw groeit de verzameling van stedelijke oudheden en kunst aanzienlijk. In 1874 krijgt Leiden dan ook, in navolging van steden als Dordrecht, Haarlem en Utrecht, een eigen stadsmuseum voor kunst, kunstnijverheid en geschiedenis. Hiervoor wordt de 17e-eeuwse Laecken-Halle in gebruik genomen.

Intensieve samenwerking

Sinds de oprichting van de Universiteit Leiden gaat de ontwikkeling van stad en de universiteit hand in hand. Voor Museum De Lakenhal en de Universiteit Leiden is dat aanleiding voor intensieve samenwerking. Projecten en tentoonstellingen zoals Liberty van Erwin Olaf, de tentoonstelling Wereldschatten, de verwerving van het artistieke nalatenschap van Jan Wolkers, en de Nacht van Kunst en Kennis (tegenwoordig Nacht van Ontdekkingen worden samen uitgevoerd. Om de geschiedenis van de universiteit te eren is er in het museum een Universiteitskamer over de ontstaansgeschiedenis van de Universiteit.