2 JUNI 2020 - 13 september 2020

PILGRIMS NAAR AMERIKA - EN DE GRENZEN VAN VRIJHEID

'Pilgrims naar Amerika - en de grenzen van vrijheid' onderzoekt de grenzen van vrijheid. De tentoonstelling toont de opmerkelijke reis van de Pilgrims aan het begin van de zeventiende eeuw. Van het Engeland waar ze vandaan kwamen, via de stad Leiden waar ze elf jaar in vrijwillige ballingschap verbleven, naar de wereld van de Native Americans die ze koloniseerden. Welke grenzen kwamen deze Pilgrims tegen in hun zoektocht naar vrijheid en hoe gingen ze met deze grenzen om? En wat vertelt het historische Pilgrimverhaal ons nu over grenzeloze vrijheid?

In 2020 wordt herdacht dat 400 jaar geleden een groep migranten met het schip de Mayflower vanuit Europa naar Amerika vertrok om daar Plymouth Colony te stichten. Tegenwoordig kennen we deze kolonisten, die als vluchtelingen naar Holland kwamen, als de Pilgrims. De Pilgrims gedroegen zich in de voor hen Nieuwe Wereld alsof het land niet bewoond was en ze er hun recht konden doen gelden, ondanks de aanwezigheid van inheemse stammen. Dankzij de hulp van enkele tussenpersonen van de Native Americans bouwden zij - na de eerste zware winter die meer dan de helft van de 102 kolonisten het leven zou kosten – een welvarende kolonie op. Door het succes van deze landannexatie zouden in de decennia daarna honderden Europese kolonisten volgen. Dit resulteerde in bloedige oorlogen waarbij de oorspronkelijke bewoners vrijwel werden uitgeroeid en hun leefwereld werd vernietigd.

In de tentoonstelling ligt de nadruk op de besluiten die de Pilgrims namen gedurende hun reis. Een historische en feitelijke weergave van het verhaal wordt benadrukt. Deze weerlegt op prikkelende wijze de avontuurlijke en geromantiseerde versie die in de negentiende eeuw is geconstrueerd. Als bezoeker volg je de reis van de Pilgrims: vanuit Engeland, via Nederland (Leiden) naar Amerika. De impact van de keuzes die ze tijdens hun reis maakten wordt inzichtelijk gemaakt met behulp van schilderijen, kaarten, prenten, tekeningen, wapens, boeken, handelswaar en alledaagse voorwerpen. Geïnspireerd op de reis van de Pilgrims nodigen we je in de tentoonstelling daarnaast op interactieve wijze uit om jouw standpunt over het thema grenzeloze vrijheid te delen.

OUDE WERELD: ENGELAND 1604-1608

Het eerste deel van de tentoonstelling introduceert de Pilgrims als strenge, puriteinse geloofsgemeenschap en geeft een beeld van de religieuze en politieke context in Europa en Engeland aan het begin van de zeventiende eeuw. De nadruk ligt hier op maatschappelijke kwesties en het ingrijpende besluit van de Pilgrims om hun thuisland te verlaten.

LEIDENS OPEN WERELD

Na het langdurige Spaanse beleg (1573-1574) dat de helft van de stadsbevolking het leven kostte, groeide Leiden uit tot een tolerante industriestad. Ze was in Europa beroemd om haar tolerante universiteit waar politieke en religieuze kwesties openlijk werden bediscussieerd. Boekwinkels en drukkers verkochten hier publicaties die in het buitenland waren verboden. De gastvrije houding tegenover migranten en de kans op werk in de textielnijverheid trokken de Pilgrims aan. In dit tweede deel maak je kennis met het dagelijks leven in deze volgens William Bradford (de latere gouverneur van Plymouth) ‘eerlijke en mooie stad’.

GEKOLONISEERDE WERELD

In het derde deel van de tentoonstelling staan de voorbereidingen van de Pilgrims centraal voor de overtocht met het schip de Mayflower naar Amerika en hun aankomst in Plymouth, Massachusetts. In deze ruimte wordt het vroeg zeventiende-eeuwse topstuk getoond dat sinds kort is geïdentificeerd als het “Vertrek van de Pilgrims van Delfshaven”, een schilderij door Adam Willaerts.

GEWIJZIGDE WERELDEN

Het laatste deel van de expositie toont de voor de Pilgrims nieuwe en onbekende wereld: Amerika. Wat brachten de kolonisten daar teweeg in natuurlijk, sociaal en politiek opzicht? Dit deel onderzoekt de complexe relatie van de Pilgrims met de nieuwe omgeving waar inheemse stammen al leefden, en de onomkeerbare veranderingen die daaruit voortkwamen. De tentoonstelling toont onder andere de viering van het eerste oogstfeest in 1621 en de beeldvorming daaromheen in de eeuwen daarna.

THANKSGIVING OF NATIONAL DAY OF MOURNING?

Op de vierde donderdag van november wordt in Amerika op verschillende manieren stilgestaan bij het eerste oogstfeest van de Pilgrims: sinds het einde van de 19e eeuw als Thanskgiving, sinds 1970 ook als National Day of Mourning. De tentoonstelling eindigt met de kwestie vieren enerzijds en herdenken anderzijds, die in het Amerika van vandaag de dag nog altijd leeft.

WAT BETEKENT VRIJHEID VOOR JOU?

In de tentoonstelling geven we je de ruimte om jouw ideeën over het thema grenzeloze vrijheid met andere bezoekers te delen. In elke zaal staat een reflectieruimte, waarin je wordt aangespoord om na te denken over jouw standpunt ten opzichte van de keuzes die de Pilgrims 400 jaar geleden maakten. Op deze manier worden heden en verleden met elkaar verbonden.

LEIDEN400

De tentoonstelling is onderdeel van Leiden400. Dit is een alliantie tussen Erfgoed Leiden en omstreken, Museum De Lakenhal, Leiden Marketing en Pieterskerk Leiden. Deze vier partijen sloegen in 2016 de handen ineen om te onderzoeken of Leiden kon meedoen aan de internationale herdenking in 2020. Na een positief advies van een kwartiermaker hebben de vier partijen in 2017 een coördinator aangesteld die samen met de stad een programma heeft ontwikkeld en nieuwe internationale relaties heeft opgebouwd. Dit alles om de gezamenlijke missie te vervolmaken. De stuurgroep Leiden 400 is hierbij zeer erkentelijk voor de steun van de Gemeente Leiden die behalve het programma zelf ook een deel van de organisatiekosten heeft gefinancierd. Daarnaast is er ook steun vanuit Dutch Culture, verschillende ambassades en de stuurgroep partners zelf, die vanaf 2016 mee-investeren in de overkoepelende organisatiekosten. In 2020, vierhonderd jaar na de tocht van de Mayflower, houden de Verenigde Staten, de Wampanoag-natie, het Verenigd Koninkrijk en Nederland gezamenlijk een inclusieve herdenking. We herdenken het verhaal van de Pilgrims en de culturen en plaatsen waarmee ze in contact kwamen. Daarbij concentreren we ons op thema's die deze herdenking relevant en urgent maken in het hier en nu, zoals migratie, tolerantie en onderdrukking. Er zijn lokale en internationale programma's (cultureel, educatief en economisch) die als doelstelling hebben bij te dragen aan het wederzijdse begrip en de kritische reflectie, en die hopelijk toekomstige generaties zullen inspireren.

PRAKTISCHE INFORMATIE

• Toegangsprijs: voor deze tentoonstelling geldt de reguliere toegangsprijs (geen toeslag).
• Wij hebben geen audiotour, maar de L@kenhal-App. Deze kun je thuis of in het museum downloaden. In de app vind je achtergronden en informatie over de werken die met een ster gemarkeerd zijn.
• De tentoonstelling is onderdeel van het Leiden400-jaar.

Begunstigers

'Pilgrims naar Amerika - en de grenzen van vrijheid' is mede mogelijk gemaakt door diverse fondsen en (anonieme) sponsors.